Özünün də etiraf etdiyi kimi, o, səhnəyə çıxanda hələ uşaqlıq illərindən gələn sehrin əlamətlərini hiss edir. Dirijor deyir ki, çıxışları zamanı bəzən xəyalında canlanan hissləri cilovlaya bilmir.

Həmsöhbətimiz Bakı Musiqi Akademiyasının və Köln Ali Musiqi Məktəbinin məzunu, Adana Çukurova Universitetinin Dövlət Konservatoriyasının müəllimi və orkestrinin dirijoru, Mersin Şəhər Orkestrinin dirijoru, skripka ifaçısı Valid Ağayevdir.

Valid Ağayev AZƏRTAC-a yaradıcılıq yolundan danışıb və gələcək planlarını bölüşüb.

- Valid müəllim, dirijora verilə biləcək ən qəribə sual hansıdır?

- Ən qəribə sual budur: “Dirijor nə üçündür?” (Gülür.) Amma mənim bu suala ətraflı cavabım var. Hesab edirəm ki, dirijor səhnədə son klassisizm dövründən başlayaraq orkestr əsərlərinin ifası üçün lazım olub. Məsələn, barokko musiqisində dirijora ehtiyac yoxdur - orada hər şey ahəngdar və üzvi şəkildə tərtib olunub. Aydındır ki, kimsə səhnəni idarə etməlidir, lakin bu rol üçün klavesin və ya orkestrin birinci skripka ifaçısı tamamilə uyğundur. Yeri gəlmişkən, dirijor çubuğundan istifadə edən ilk tamhüquqlu dirijorlardan biri 1820-ci illərin əvvəllərində Lüdviq Şpor olub.

- Siz skripkadan bəhs etdiniz, gəlin, bu haqda ətraflı danışaq. Uşaqlıqda Bethovenin 9-cu Simfoniyasını dinlədikdən sonra bütün alətlərdə ifa etməyi öyrənmək istədiniz, lakin skripkanı seçdiniz. Niyə? Axı orkestri əvəz edə biləcək alət royal hesab olunur.

- Düzdür, amma skripkanı mən seçməmişəm. Mən elə royalı seçirdim. Lakin anam skripkada israr etdi, buna görə də bu gün ona inanılmaz dərəcədə minnətdaram. Anam piano ifaçısıdır. Onun özü sonradan mənim bitirdiyim Bülbül adına indiki xüsusi musiqi məktəbinə daxil olanda, gələcək skripka üzrə professorum Tahir Atakişiyev həqiqətən də onu skripka sinfinə qəbul etmək istəyirdi. Lakin babam təkid edirdi ki, anam piano sinfinə getsin. Anam da bu istəyi mənim vasitəmlə həyata keçirdi. Amma Bülbül adına məktəbdə “Ümumi fortepiano” fənni var idi və mən, demək olar ki, fortepiano ixtisası üzrə təhsil alanlarla bərabər gedirdim. Bu aləti çox sevirəm. Artıq 4-cü sinifdən skripkaya daha çox diqqət yetirirdim.

- Niyə ananızın skripkada israr etdiyinə görə minnətdarsınız?

- Çünki bu alət məni solo və kamera ifası üçün heyrətamiz əsərlərlə tanış etməklə yanaşı, orkestrin repertuarına da bələd oldum. Yəni, mən dirijor olaraq bu prosesə orkestrdə əyləşmiş skripka ifaçısı prizmasından da yanaşıram.

- Necə düşünürsünüz, fortepiano sinfini bitirib yenə də dirijor olardınız, yoxsa taleyiniz başqa cür olardı?

- Çox çətin sualdır... Mən əminliklə cavab verə bilmərəm. Çünki pianoçu kimi taleyimin necə olacağını bilmirəm. Lakin mən məhz orkestrdə işlədiyim üçün dirijor oldum və hiss etdim ki, başqasının traktovkasını ifa etmək mənim üçün çox çətindir. Çünki fiziki olaraq nəfəsim kəsilirdi. Özüm üçün qərara gəldim ki, dirijor olmalıyam. Təəssüf ki, özünü hamıdan üstün tutan dirijorlar da az deyil. Mən elə deyiləm, orkestr ilə vəhdətdə olmağa çalışıram. Dirijor və orkestri vahid bir orqanizmdə birləşdirməyi qarşıma məqsəd qoymuşam.

- Siz təhsil almaq üçün Kölnə getməyə qərar verdiniz. Niyə məhz oraya?

- Köln mənə yaxın dostum, gözəl dirijor Fuad İbrahimov tərəfindən tövsiyə olundu, buna görə ona çox minnətdaram. Mən qeydiyyata düşməyə hazırlaşdığım vaxt o, orada təhsilini bitirirdi.

- Təhsil aldığınız müddətdə Attendorn Kamera Orkestrinin dirijoru və bədii rəhbəri olmusunuz. Şərqdən gələn insan kimi alman musiqiçiləri ilə çalışmaq necə idi?

- Bu, çox spesifik bir orkestrdir, əksəriyyəti həvəskarlardan ibarətdir. Orada, sözün əsl mənasında, bir neçə peşəkar musiqiçi var idi. Bu cür kollektivlərə xüsusi yanaşma lazımdır, çünki onlar peşəkar deyillər, texniki imkanları peşəkar orkestrlərdəki kimi deyil, biz həftədə bir dəfə, konsertlər öncəsi isə bir qədər daha çox məşq edirdik. Təbii ki, bəzən şərqli duyğularıma qərq olurdum. (Gülür.) Elə vaxt olurdu ki, onlara deyirdim: “Gəlin, bunu belə etməyə çalışaq və ya iki dəfə daha tez ifa edək!” Onlar da mənə cavab verirdilər: “Valid, unutma ki, biz Berlin Filarmonik Orkestri deyilik...” Amma sizə deyim ki, peşəkar musiqiçilərin dəstəyi ilə, artıq bizim yaradıcı birliyimizin sonuna doğru, pandemiyadan əvvəl, onlarla çətin proqram hazırlamışdıq. Türkiyəyə işləməyə dəvət aldığım üçün bu orkestrlə vidalaşmalı oldum. Lakin orada başlatdığım bəzi Azərbaycan ənənələri qalıb. Onları həmyerlimiz Anar İbrahimov davam etdirir. Ona bu sahədə uğurlar arzulamaq istəyirəm.

- Bu təcrübə sizə nə verdi?

- Bir çox şeyi! Bu, dirijor olmaq istəyən bir şəxs üçün bacarıqlarını təkmilləşdirmək baxımından inanılmaz təcrübə və möhtəşəm fürsət idi. Bu, ilk növbədə, mənə hər bir orkestrə fərdi yanaşmanın nə qədər vacib olduğunu anlamağa imkan verdi. Çünki hamı üçün yazılı qanun yoxdur. Sonrakı təcrübəm göstərdi ki, peşəkar qruplar üçün də belə bir qanun yoxdur. Onların hamısı tamamilə fərqlidir.

- Yanaşma ilə bağlı söhbətə davam edərək... Siz tez-tez xarici ansambllarda qonaq dirijor olmusunuz. Konkret olaraq orkestrdən danışırıqsa, ümumiyyətlə musiqidə milliyyət məsələsi nə dərəcədə önəmlidir?

- Milliyyətin önəmi var. Hətta deyərdim ki, bəlkə də milliyyətdən çox mentalitetin. Bu günə kimi alman, Azərbaycan, türk, qazax, Ukrayna və bir ispan kollektivi ilə işləmişəm. Təbii ki, fərq var. Nizam-intizam, dirijora münasibət, səs, orkestrdə yerləşdirməyə yanaşma və sairə.

- Bu siyahıda sizin üçün ən çətin və ən rahat hara olub?

- Mənim üçün ən çətini təhsil aldığım müddətdə Almaniyanın “Philharmonie Südwestfallen” qrupu ilə oldu. Ən rahatı isə Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestri ilə. Baxmayaraq ki, ən mürəkkəb onlarla olacağını gözləyirdim.

- Niyə?

- Bu, mənim həmin orkestrdə dirijor kimi ilk əməkdaşlıq təcrübəm idi. Düzünü deyim ki, çox həyəcan keçirirdim. Çünki birincisi, orkestrin məni dirijor kimi necə qəbul edəcəyini bilmirdim. İkincisi, mən əvvəllər Dövlət Kamera Orkestrində çalışmışam və hər halda, biz rəqabət aparan kollektivlər idik. İndi də Dövlət Kamera Orkestrinin yetirməsi Dövlət Simfonik Orkestrinə dirijorluq etməlidir... Lakin mən orkestrin kollektivinə və konsertmeysteri Şəhla xanım İbrahimovaya çox minnətdaram. Yaradıcılıq üçün çox zəruri olan bu sehrə sahib olacağımızı ümumiyyətlə gözləmirdim. Lakin hər şey qaydasında oldu. Mən inanılmaz dərəcədə xoşbəxt idim. Çoxdandır ki, bu cür rəngarəng emosiyalar yaşamamışdım.

- Türkiyə orkestri ilə əməkdaşlığınız necə oldu?

- Bu, fantastik bir hekayə idi. O vaxt mən artıq Türkiyədə işləyirdim - tələbə orkestrimlə konsertlərə dirijorluq edirdim. 2022-ci ilin iyul ayında İstanbul Dövlət Simfonik Orkestri ilə iki konsertə dirijorluq etməli olduğum Maltada keçirilən musiqi festivalına dəvət aldım, lakin texniki səbəblərə görə bu orkestr son anda, sözün əsl mənasında, iki həftə əvvəl, iştirakdan imtina etmək məcburiyyətində qaldı. Mən də festivalın təşkilatçılarına rəhbərliyi ilə tanış olduğum Adana Çukurova Dövlət Simfonik Orkestri (CDSO) haqqında danışdım. Bunun fantastika olduğunu düşünürdüm, amma yenə də onlardan iki həftə ərzində qarşıdan gələn festival üçün hazırlaşa biləcəklərini soruşdum. Siz buna inanmayacaqsınız - onlar bunu bacardılar! Nəticədə məşq etmək üçün cəmi iki günümüz var idi. Biz iki böyük konsert verdik. Proqramımızda Şubertin “Yarımçıq Simfoniyası” və Bethovenin 4-cü Simfoniyası var idi. Beləliklə, mənim onlarla Maltada iki uğurlu konsertim oldu, ondan sonra bu orkestrin daimi dəvət olunan dirijoru oldum.

- Bu yaxınlarda paytaxtda üçüncü Bakı Piano Festivalı çərçivəsində orkestr və uşaq pianoçuların iştirakı ilə çıxışınız olub. Bu barədə danışın.

- Əvvəlcədən konsert dirijorsuz planlaşdırılıb. Lakin orkestr yenə də dirijorun olmasında israr edib və festival rəhbərliyi mənə müraciət edib. Razılaşdığım üçün çox şadam. Mən dirijorun təkcə uşaq solistləri ilə ən yaxşı ansambl üçün orkestrə görə deyil, həm də ünsiyyət üçün uşaqların özlərinə nə qədər lazım olduğunu gördüm, çünki onlar gözləri ilə etibar edə biləcəkləri, əsas siqnalı ala biləcəkləri, yardım üçün kimə müraciət edə biləcəkləri birini axtarırlar. Başa düşdüm ki, bu, onlara səhnədə çox böyük lazımi sakitlik faizini verir. Uşaqlar çox gözəl idi! Xüsusilə bir oğlan, Hüseyn Niftəliyevin (autizm sindromlu oğlan musiqiçi - müəllif) ifasını qeyd etmək istərdim. O, birinci Bakı Piano Festivalında (2022-ci il – red.) mən uşaq konsertinə dirijorluq edəndə də çıxış edirdi, həmin vaxt onun əsəri bu dəfəkindən qat-qat asan idi. Bu oğlanın iki ildə nə qədər böyüdüyü məni heyrətləndirdi. Valideynlərinə və müəllimlərinə təşəkkür edirəm. Əlbəttə ki, bütün digər uşaqlara da afərin deyirəm.

- Bildiyimə görə, Türkiyədə də uşaqlarla birlikdə çıxış etmisiniz …

- Çalışdığım Adana Konservatoriyasının direktoru, həmyerlimiz Ülviyyə Akbaş-Aslanovanın təşəbbüsü ilə may ayında gənclər orkestrimizin istedadlı uşaqları ilə birgə konserti baş tutdu. Bu yaxınlarda biz CDSO müdiriyyəti ilə görüşdük və gələn il ən azı iki birgə gənclər və uşaq layihəsi planlaşdırırıq; biri aprelin 23-də Türkiyədə Uşaqların Müdafiəsi Günü, digəri isə mayın 19-da Atatürkü Anma, Gənclər və İdman Günündə keçiriləcək. Gənclərlə işlədiyim üçün çox xoşbəxtəm.

- Səhnədə uşaq olanda özünüzü necə hiss edirsiniz? Duyğularınıza təsir edirmi?

- Bəli, əlbəttə. Dərhal üzümdə bir təbəssüm yaranır. Uşaqlar daha təmiz enerjiyə malikdirlər. Onlar eyni notları ifa edirlər, hər şey çox səliqəlidir, amma... onlardan fərqli bir enerji gəlir.

- Valid müəllim, söhbətimizin lap əvvəlində dirijorla orkestri vəhdət halında birləşdirmək məqsədinizdən bəhs etdiniz. Nəyi xəyal edirsiniz?

- Əfsanəvi skripka ifaçısı Şlomo Mintsin mənə tövsiyə etdiyini öyrənməyi xəyal edirəm. Onunla Astanada konsertimiz oldu. Bu skripkaçı ilə eyni səhnəni bölüşmək xoşbəxtliyi ilə yanaşı, mənim üçün ən dəyərli və unudulmaz hadisələrdən biri də onunla ünsiyyətdə olduğum günlərdir. Şlomo Mints mənə dedi: “Valid, siz “oraya”, bəstəkarın yanına, Tanrı ilə görüşə getməyi öyrənməlisiniz. Geri qayıtmağı da unutmamaq lazımdır. Amma bu, çox təhlükəlidir, çünki geri qayıtmaya bilərsən...” O, Klaudio Abbadonu (görkəmli italyan opera və simfonik dirijoru və musiqi xadimi – müəllif) misal çəkdi. Şlomo Klaudio Abbadonun dirijorluq etdiyi Alban Berqin "Votstsek" operasında olub. Tamaşadan sonra o, dostunu və həmkarını təbrik etmək üçün soyunub-geyinmə otağına enib. Abbado özündə deyildi, bədəni sözün əsl mənasında gərilmişdi... Lakin iki saatdan sonra özünə gəldi. Yəni, o “orada” olub, sonra geri dönüb. Bax, mənim musiqi ilə bağlı əsl xəyalım budur – belə tərzi öyrənmək. Çünki bu, inanılmaz nəticələr verən sehrdir!