BMT-nin Azərbaycandakı rezident əlaqələndiricisi xanım Vladanka Andreyevanın APA-ya müsahibəsi

- Bu ilin noyabrında Azərbaycan yüksək səviyyəli iqlim danışıqlarına - COP29-a ev sahibliyi edəcək. Bu, kifayət qədər böyük tədbirdir, minlərlə iştirakçı bu konfransda iştirak edir. Məsələn, keçən il Dubayda keçirilən konfransda 50 000 - 100 000 insan iştirak edirdi. Bu kontekstdə Bakının imkanlarını necə qiymətləndirirsiniz?

- Bakı bu illər ərzində öz infrastrukturuna əhəmiyyətli sərmayələr qoyub, irimiqyaslı beynəlxalq tədbirlərə ev sahibliyi etmək imkanlarını artırıb. Avropa Oyunları və Formula-1 Qran-prisi kimi böyük tədbirləri uğurla təşkil etmək tarixinə sahib Bakı COP29-da gözlənilən iştirakçı axınını qəbul etməyə yaxşı hazırlaşıb. Şəhərin müasir konfrans obyektləri, mehmanxanaları və nəqliyyat şəbəkəsi belə bir əlamətdar hadisənin maddi-texniki təchizatını idarə etmək üçün təchiz edilib. Bundan əlavə, Azərbaycan hökuməti iştirak edəcək minlərlə nümayəndənin qarşılanması və dəstəklənməsi üçün bütün lazımi tədbirlərin görülməsini təmin etmək öhdəliyi daşıyır. BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyası Katibliyi (UNFCCC) iqlim konfransının qəyyumu kimi, uğurlu konfransın təminatı üçün COP 29-un sədrliyinə mühüm maddi-texniki və məzmun dəstəyi verir.

- COP28 qalıq yanacaq dövrünün “sonunun başlanğıcı”na işarə edən bir razılaşma ilə yekunlaşdı və mən deyərdim ki, bu, bir dönüş nöqtəsi idi. Bu mənada COP29-dan gözləntilər nədir?

- Qalıq yanacaq dövrünün “sonunun başlanğıcı”na işarə edən COP28-də əldə edilmiş mühüm sazişdən sonra COP29-un bu sürət üzərində qurulacağı gözlənilir. Əsas gözləntilərə bərpa olunan enerjiyə keçidi sürətləndirmək üçün konkret tədbirlər və öhdəliklər, inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün iqlimin maliyyələşdirilməsinin gücləndirilməsi və emissiyaların azaldılması üçün gücləndirilmiş siyasət daxildir. Bundan əlavə, Müəyyən edilmiş Milli Töhfələrin (MDM) həyata keçirilməsində şəffaflıq və hesabatlılığa diqqət yetiriləcək. Məqsəd bütün ölkələrin Paris Sazişində müəyyən edilmiş məqsədlərə doğru ölçülə bilən tərəqqiyə nail olmasını təmin etməkdir.
Bundan əlavə, COP29 üçün qlobal gözləntilər yüksəkdir, BMT-nin Azərbaycandakı komandası da bunu bir fürsət kimi görür. COP29-un Bakıda keçirilməsi müsbət impulsdan yararlanmaq və Azərbaycanın iqlimlə bağlı fəaliyyət ambisiyalarını artırmaq şansı verir.

- BMT COP29-un uğurlu olması üçün Azərbaycanı necə dəstəkləyəcək?

- Biz COP29-un uğurunu təmin etmək üçün üç paralel trek üzərində işləyirik. Birincisi, mənim UNFCC-dən olan həmkarlarım iqlim konfransının təşkilati aspektləri üzrə COP29-un Rəyasət Heyəti ilə sıx əməkdaşlıq edir.
İkincisi, COP29-un sədrliyi açıq şəkildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatından koordinasiyalı dəstək istəyib. Cavab olaraq, biz Baş katibin İqlim Fəaliyyəti üzrə Xüsusi Müşaviri Selvin Hartla həmsədrlik etdiyim COP29 üzrə BMT-nin Qlobal İşçi Qrupunu işə saldıq. BMT-nin 25 qurumundan ibarət bu İşçi qrupu COP29-un sədrliyinin təşəbbüslərini dəstəkləmək üçün BMT ekosistemi daxilində kollektiv təcrübəni bir araya gətirir.

Nəhayət, 18 agentlikdən ibarət BMT-nin Azərbaycandakı Ölkə Qrupu COP29-a qədər və COP zamanı baş verən hadisələr üçün cəlbetmə strategiyasını işləyib hazırlayıb. Bu strategiyanın əsas təşəbbüsü “29 İqlim Müzakirələri” seriyasıdır. Amcham, ADA Universiteti və “Pasha Holding”lə əməkdaşlıq edərək, COP29 və iqlimlə bağlı fəaliyyətin əhəmiyyəti haqqında ictimaiyyəti məlumatlandırmaq üçün indiyədək beş "İqlim Müzakirələri" təşkil etmişik. Bu əlaqələndirilmiş səylər COP29-u iqlim dəyişikliyi ilə qlobal mübarizədə əsas hadisəyə çevirmək öhdəliyimizi nümayiş etdirir.

- Qadınların adətən iqlim dəyişikliyinin təsirlərindən daha yüksək risklərlə və daha böyük yüklərlə üzləşdiyi bir həqiqətdir. Bu səbəbdən qadınlar da prosesdə - qərarların qəbul edilməsində və iqlimlə bağlı tədbirlərdə praktiki addımların atılmasında fəal iştirak etməlidir. BMT Azərbaycanı bu istiqamətdə daha cəsarətli addımlar atmağa necə təşviq edə bilər?

- Qadınlar həqiqətən də iqlim dəyişikliyinin qeyri-mütənasib təsirləri ilə üzləşirlər və onların iqlimlə bağlı qərarların qəbulunda və fəaliyyətində fəal iştirakı çox vacibdir. BMT-nin Dayanıqlı İnkişaf üzrə Əməkdaşlıq Çərçivəsində (2021-2025) Qadın və Qızları Gücləndirən Gender-Bərabər Cəmiyyəti əməkdaşlığın dörd prioritet sahəsindən biridir. Milli inkişaf prioritetlərinə və Azərbaycanın beynəlxalq öhdəliklərinə uyğun olaraq, biz ayrı-seçkiliyə qarşı mübarizə aparan və gender rolları ilə bağlı stereotiplərə meydan oxuyan siyasət hazırlamaq üçün siyasətin təbliğatına dəstək veririk. Eyni zamanda, qadınların iş qüvvəsində təmsilçiliyinin yaxşılaşdırılmasına, qadınların cəmiyyətdəki roluna dair mənfi təsəvvürlərlə mübarizəyə, qadınlara və qızlara qarşı zorakılığın bütün formalarının və zərərli ənənəvi təcrübələrin aradan qaldırılmasına yönəlmiş siyasət yürüdürük.

Biz həmçinin gender bərabərliyinin müxtəlif ölçüləri üzrə məlumatların təkmilləşdirilməsi yolu ilə qadınların və qızların ehtiyaclarını daha yaxşı qarşılamaq üçün milli institutların imkanlarının gücləndirilməsinə kömək etmişik. Həm qərar verənləri, həm də yerli icmaları həssaslaşdırmaq üçün birgə səylərimiz gender bərabərliyi üzrə çempionlar şəbəkəsinin genişlənməsinə səbəb oldu.

Bu daha geniş çərçivənin bir hissəsi olaraq biz iqlim siyasətlərində və təşəbbüslərində gender inklüzivliyini təmin etmək üçün Azərbaycandakı tərəfdaşlarla da işləyirik. BMT Azərbaycanı Nigar Arpadarainin COP29 üçün BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Yüksək Səviyyəli Çempionu təyin edilməsini, eləcə də Leyla Həsənovanın Gənclər arasında İqlim Çempionu kimi irəli sürülməsini çox alqışlayıb. Komandam və mən həm Arpadari, həm də Həsənova ilə çox sıx işləyirik, onlara öz rollarında dəstək oluruq.

- DİM-in sütunlarından biri bərpa olunan enerjiyə keçiddir. Azərbaycanın bərpa olunan enerji potensialı ölkə və region üçün çoxlu üstünlüklər vəd edir. Mənim sualım ondan ibarətdir ki, BMT Azərbaycan hökumətinin həmin enerji resurslarından istifadə siyasətini necə qiymətləndirir?

- BMT Azərbaycanın bərpa olunan enerji sahəsində əhəmiyyətli potensialını etiraf edir. Bu da həm ölkə, həm də region üçün çoxlu üstünlüklər təklif edir. “Azərbaycan 2030: Sosial-İqtisadi İnkişafın Milli Prioritetləri” və “2022-2026-cı illərdə Sosial-İqtisadi İnkişaf Strategiyası”nda təmiz ətraf mühit və “yaşıl inkişaf” ölkənin 2030-cu ilə qədər inkişafının beş prioritet istiqamətindən biri kimi müəyyən edilib.

Hazırda icra olunan irimiqyaslı bərpa olunan enerji layihələri ilə birlikdə Bərpa olunan enerji haqqında Qanunun qəbul edilməsinin növbəti illərdə bərpa olunan enerji mənbələrinin payını əhəmiyyətli dərəcədə artıracağı gözlənilir. 2030-cu ilədək bərpa olunan enerjinin quraşdırılmış gücünü ölkənin ümumi enerji balansının 30%-nə (indiki 17%-dən) çatdırmaq hədəfi qarşıya qoyulub. Bundan başqa Bakıda COP29-a ev sahibliyi etmək ölkə üçün öz tərəqqini nümayiş etdirmək, beynəlxalq tərəfdaşlarla əlaqə saxlamaq və “yaşıl” inkişaf məqsədlərinə nail olmaq üçün gələcək fəaliyyətləri sürətləndirmək üçün unikal imkan təqdim edir. Bu təşəbbüslərdən və öhdəliklərdən yararlanmaqla Azərbaycan karbohidrogenlərdən asılılığını azalda, daha ekoloji cəhətdən təmiz və davamlı gələcəyə yol aça bilər.

BMT həmçinin siyasətin işlənib hazırlanmasına, potensialın artırılmasına və iqlimə davamlı strategiyaların həyata keçirilməsinə kömək etməklə ölkənin “yaşıl” inkişaf gündəliyinə keçidini sürətləndirmək üçün mühüm dəstək verir.

- İqlimlə bağlı iddialı öhdəliklər və onların həyata keçirilməsi vacibdir. Müxtəlif ölkələri bununla bağlı öhdəliklər götürsələr də məsələ ondadır ki, bəziləri bu problemə daha ciddi yanaşır, bəziləri isə yox. Bu mənada Azərbaycanın öhdəlikləri yetərlidirmi? Daha nə etmək olar?

- Azərbaycan iqlim dəyişikliyi ilə bağlı mühüm öhdəliklər götürüb. İqlimlə bağlı fəaliyyətini gücləndirmək üçün Azərbaycanın Milli Töhfələrinin növbəti iterasiyası bərpa olunan enerjiyə sərmayələri daha da artırmaq və həssas icmalarda iqlimə davamlılığı yaxşılaşdırmaq səyi ilə bütün iqtisadiyyatı əhatə etməlidir. BMT texniki yardım təklif etməklə, iqlimin maliyyələşdirilməsinə çıxışı asanlaşdırmaqla və iqlim təşəbbüsləri üzrə regional əməkdaşlığı təşviq etməklə bu səyləri dəstəkləyə bilər. Şəffaf monitorinqin və tərəqqinin hesabatının təşviq edilməsi də öhdəliklərin nəzərəçarpacaq nəticələrə çevrilməsini təmin etmək üçün əsas olacaqdır.