APA BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Qlobal İnnovasiya Mərkəzinin layihə rəhbəri Massamba Tioyenin müsahibəsini təqdim edir

- COP29-da qlobal iqlim gündəmini gələcəkdə formalaşdıracaq əsas nəticələr və qərarlar nələrdir?

- İki qərar son dərəcə vacibdir. Biri iqlim maliyyəsi ilə bağlıdır, çünki bu, inkişaf etməkdə olan ölkələrin iqlim tədbirlərini həyata keçirmək üçün maliyyə resurslarına sahib olmalarını təmin edəcək. Digər qərar isə karbon bazarı, 6.4-cü maddə ilə bağlıdır. Bu qərar karbon bazarının işləməyə başlamasını təmin edəcək. Karbon bazarı isə müsbət təsir göstərmək üçün iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə tədbirlərinin həyata keçirilməsini asanlaşdıran çox vacib beynəlxalq siyasət vasitəsidir.

- COP29-da 1.5 dərəcəlik iqlim məqsədinin beynəlxalq siyasətə ilk dəfə daxil edilməsi. Bu hədəfə çatmaqda əsas çətinlikləri və fürsətləri necə qiymətləndirirsiniz və bu məqsədin gələcək iqlim tədbirlərini formalaşdıracağı barədə nə düşünürsünüz?

- 1.5 dərəcəlik hədəfin razılaşmada yer alması çox vacib bir məsələdir. Əslində, bu tamamilə yeni deyil. O, artıq Paris razılaşmasında var idi. Lakin buradakı yenilik ondan ibarətdir ki, bu 1.5 dərəcəlik hədəfə daha çox vurğu edilir. Bu çox vacibdir, çünki iqlim tədbirlərinə baxış əsaslı yanaşmanı asanlaşdırır. Bu yanaşmada biz hansı yerdə olmaq istədiyimizdən başlayırıq, növbəti nəsillər üçün qurmaq istədiyimiz gələcəkdən, sonra isə bu gələcəyi geriyə doğru analiz edib, onu innovativ həllərə, bu gələcəyi qurmaq üçün həyata keçirilməli olan iqlim tədbirlərinə çeviririk. İndi isə problem ondadır ki, bu geriyə doğru analiz prosesi asan deyil və əksər hallarda bu, ölkələrin milli müəyyən edilmiş töhfələrinin hazırlanmasında rəhbər tutduqları əsas prinsip olmur. Ölkələr hədəflərini adətən nəyin mümkün olduğunu başa düşmələri əsasında müəyyən edirlər, lakin nəyin lazım olduğu, yəni 1.5 dərəcəlik hədəf əsasında deyil.

- COP29-da natiq və iştirakçı olaraq rolunuz və iştirakınız, həmçinin bunun qlobal iqlim hədəflərinin irəliləməsindəki əhəmiyyəti barədə danışa bilərsiniz?

- BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Qlobal İnnovasiya Mərkəzinin rəhbəriyəm, bu təşəbbüs BMT-nin İqlim Dəyişikliyi Konvensiyasının Baş katibi tərəfindən COP26-da, Qlazqo şəhərində başladılıb. Yəni, bu təşəbbüs artıq üç ildir fəaliyyət göstərir və əsasda bir məqsədi var: necə innovasiyalardan istifadə edərək daha çox insana xidmət edə bilərik, yəni heç kim geridə qalmasın, eyni zamanda, insan fəaliyyətlərini planetar sərhədlər daxilində saxlayaraq? COP-da BMT İqlim Dəyişmələri Qlobal İnnovasiya Dialoqu adlandırdığımız bir tədbir təşkil etdik, burada innovasiya ekosistemini dəvət etdik və onları iqlim və dayanıqlılıq keçidini mümkün edəcək həllər üzərində qarşılıqlı əlaqə qurmağa və düşünməyə dəvət etdik. 50-dən çox sessiya təşkil olundu və bu, olduqca uğurlu oldu, çoxlu dəyərli fikirlər və yaxşı nəticələr ortaya çıxdı.

- İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə inkişaf etməkdə olan bazarların iqlim dəyişmələri ilə mübarizədə və davamlılığın təşviqində rolu nədir??

- Onların çox mühüm rolu var, çünki iqlim və davamlılıq üzrə fəaliyyət potensialının çoxu məhz buradadır. Bir vacib cəhəti də yadda saxlamalıyıq. Bu ölkələr gələcəkdə inkişaf edəcək ölkələrdir. Bu ölkələr ən çox yeni infrastrukturun qurulacağı ölkələrdir. Bu o deməkdir ki, ya onların inkişaf yolu iqlim və dayanıqlılıq hədəfləri ilə uyğunlaşdırılmalıdır və yalnız bu halda biz qlobal miqyasda iqlim və dayanıqlılıq keçidini həyata keçirə bilərik, ya da onlar qlobal şimalın inkişaf yolunu izləyəcəklər və bununla iqlim və dayanıqlılıq hədəfinə çatmaq mümkün olmayacaq. Beləliklə, bu ölkələrdə dərhal həyata keçirilməsi lazım olan bəzi tədbirlər var. Onlar rəqəmsal texnologiyalardan istifadə edə bilməlidirlər ki, sıçrayış edərək qlobal şimalın inkişaf yolunu izləməsinlər. Məktəblər qurmaq əvəzinə, virtual öyrənmə sistemləri inkişaf etdirməli və bu, məktəbləri əvəz edəcək qədər effektiv olmalıdır. Hər yerdə yeni infrastruktur qurmaq əvəzinə, rəqəmsal texnologiyalardan istifadə edərək mümkün qədər infrastrukturun yerinə keçə biləcək fiziki infrastrukturu qurmaqdan qaçınmalıdırlar. Yalnız qlobal cənubda, yüksələn və inkişaf etməkdə olan ölkələrdə inkişafda bu köklü dəyişiklik baş verərsə, iqlim və dayanıqlılıq keçidinə çatmaq şansı olacaq.